روز جهانی فشارخون بالا،27 ارديبهشت ماه 94

بیماری قلبی عروقی و سکته مغزی اولین عامل کشنده در سراسر جهان هستند که در سال سبب مرگ 5/17 میلیون نفر یعنی در هر 2 ثانیه یک مرگ می شوند.با اینحال در صورت کاهش عوامل خطر این بیماری ها به مقدار زیادی قابل پیشگیری هستند.

عوامل خطر بیماری قلبی عروقی و سکته مغزی شامل فشارخون بالا ،کلسترول خون بالا و قند خون بالا ،مصرف دخانیات ،عدم مصرف مقدار کافی میوه و سبزی،اضافه وزن و چاقی و کم تحرکی هستند.در مجموع این عوامل مسئول  80% مرگ های ناشی از بیماری قلبی و سکته مغزی هستند. بعضی از این عوامل مانند فشارخون بالا،کلسترول خون بالاو مصرف دخانیات قابل تغییر و کنترل و بعضی مانند جنس و سابقه خانوادگی غیر قابل تغییر هستند. به همین علت روز جهانی فشارخون امسال بر روی کمک به افراد برای آگاهي از ميزان فشارخون و اقدام برای کنترل آن و عوامل خطر آن تاکید دارد. هدف روز جهانی فشارخون امسال تشویق افراد به اندازه گيري فشارخون خود در منزل يا توسط كاركنان بهداشتي و ایجاد تغییرات ساده در شیوه زندگی است که اثر بسیار مهمی دارد.

روز جهاني فشارخون به علت تاکید خاص بر روی فشارخون بالا به عنوان مهم ترین و اولین عامل خطر سکته مغزی و مهم ترین عامل برای بیماری قلبی مطرح شده است. فشارخون بالا بیش از یک میلیارد نفر در سراسر دنیا را گرفتار کرده است. فشارخون بالا علائم آشکاری ندارد و معمولا" شناخته نمی شود و راهی برای اطلاع از آن وجود ندارد مگر این که توسط یک کارمند بهداشتی اندازه گیری شود. برای کارکنان بهداشتی شناسایی و معمولا" کنترل آن ساده است. چون فشارخون روز به روز تغییر می کند، اندازه گیری باید در چند نوبت و موقعیت انجام شود تا به تایید برسد. علیرغم این که فشارخون بالا علائمی ندارد، اما می تواند آسیب مهمی به قلب و شریان ها بزند.از این جهت از هر فرد باید خواسته شود از مقدار فشارخون خود و وجود عوامل خطر و میزان خطر خود مطلع باشد. شناسایی فشارخون بالا آسان و معمولا" کنترل این بیماری از طریق تغییر در شیوه زندگی مانند کاهش مصرف نمک و افزایش فعالیت بدنی و یا در صورت لزوم دارو درمانی آسان است.

فشارخون بالا-اولین عامل خطر سکته مغزی و عامل مهم تقریبا" نیمی از بیماری قلبی و سکته مغزی است. افراد مبتلا به فشارخون بالا 3 برابر بیشتر از افراد دارای فشارخون طبیعی در معرض خطر هستند. یکی از راه های مهم مبارزه با این بیماری اطلاع رسانی همگانی است که با برگزاری روزها و مناسبت های ملی و جهانی می توان تا حدودی به این هدف دست یافت.

 مقدمه و بیان مساله ( علت طراحی این مناسبت و اهمیت موضوع )

با توجه به گذر اپيدميولوژيك كه در كشورهاي درحال توسعه رخ داده ‌است ،بيماري‌هاي مزمن و عوامل خطر مرتبط با آن ها از جمله مشكلات عمده بهداشتي اين كشورها شده‌است. بيماري هاي مزمن هزينه هاي سرسام آور مستقيم و غير مستقيم را برسيستم بهداشت تحمـــيل مي كنند.ارمغان این بیماری ها بار بيماري‌ها و ناتواني‌ها و مرگ بيش از موعد براي ميليون‌ها نفر انساني است كه غالباً در کشورهای در حال توسعه زندگي مي‌كنند و قسمت زيادي از بودجه‌هاي اين كشورهاي كم درآمد را به خود اختصاص مي‌دهند.

يافته‌هاي شگفت‌انگيز و هشدار‌دهنده نشان‌مي‌‌دهد تحول عظيمي كه در رفتارهاي انساني رخ داده‌است و به تغييراتي شگرف در الگوهاي زندگي منجر شده است سبب بروز بیماری های مهمی از جمله بیماری های غیر واگیر شده است. يك سوم مرگ‌ها در دنيا علل قلبي عروقي دارند و دامنة اين بلايا هر روز گسترده‌تر مي‌شود. حمله قلبي و بيماري هاي عروق مغز سالانه 17 ميليون نفر رابه كام مرگ مي برد.

كم تحركي فشارخون بالا،مصرف دخانیات ،اختلال چربی خون ازعلل شايع ابتلاء و مرگ زودرس بيماري هاي غير واگير از جمله بيماري قلبي عروقي در دنيا هستند. از آنجا كه عوامل خطر بیماری قلبی عروقی اثرات تجمعي بر يكديگر دارند و تقريباً تمامي آن ها ريشه در رفتار هاي نامناسب دارند : با اصلاح اين رفتارها مي توان از شيوع عوامل خطر كاست و با كاهش اين عوامل خطر بروز بيماري هاي قلبي عروقي به صورت تصاعدي كاهش مي يابند . مي توان 85% بيماري هاي قلبي عروقی، 90% ديابت نوع 2  و    یک سوم  سرطان ها را با تغيير شيوه زندگي ( مصرف غذا هاي مناسب و سالم ، افزايش فعاليت بدني و مصرف نكردن دخانيات ،كنترل وزن و فشارخون بالا )كاهش داد.

آينده ميزان بروز بالاي بيماري هاي قلبي عروقي با نگاهي به سیمای عوامل خطر زمينه ساز آن ها به خوبي قابل پيش بيني است. قرار گرفتن کشورهای در حال توسعه در یک گذر اپیدمیولوژیک به همراه تغییرات سریع الگوی غذایی ،کاهش فعالیت جسمی و افزایش مصرف دخانیات که سندرم شیوه زندگی و یا سندرم دنیای جدید نامیده می شود، این جوامع را در معرض همه گیری بیماری های غیرواگیر در طول سال های آتی قرار داده است.به موازات این تغییرات در سال های اخیر توجه زیادی به پیشگیری ابتدایی و اولیه عوامل خطر رفتاری و بیولوژیک بیماری های مزمن بزرگسالی از دوران کودکی معطوف شده است.چون این عوامل از دوران کودکی شکل می گیرند و تا بزرگسالی پایدار می مانند.

عادات نامطلوب جاری در شیوه زندگی کودکان و نوجوانان جامعه ما علاوه بر اینکه تهدیدی برای سلامتی این گروه سنی آسیب پذیر تلقی می شود،کشور ما را در معرض خطر همه گیری بیماری های غیر واگیر در طی دو دهه آینده قرار داده است. پیروی از شیوه زندگی سالم می تواند به کاهش خطر بیماری های غیر واگیر ازجمله بیماری های قلبی عروقی ،دیابت ،پوکی استخوان و برخی سرطان ها کمک کند. بنابراین لزوم مداخلات بنیادی وسیع جهت آشنا نمودن کودکان و نوجوانان جامعه با اصول شیوه زندگی سالم و فراهم آوردن امکانات مناسب عملی در ان راستا مشخص می شود.از سوی دیگر با توجه به این که فرزندان بهترین پیام رسان برای والدین هستند ،از این طریق می توان به اصلاح شیوه زندگی خانواده نیز کمک کرد.

5/48% دانش آموزان در بررسی کاسپین دارای سابقه خانوادگی مثبت،7/26% دارای سابقه خانوادگی دیابت، 6/40%   دارای سابقه خانوادگی اختلال چربی خون،3/49% دارای سابقه خانوادگی فشارخون بالاو 1/14% دارای سابقه خانوادگی سکته قلبی یا مغزی در سن کمتر از 55 سالگی بودند.

میزان شیوع فشارخون بالا در افراد 15 سال تا 65 سال حدود 19% است.(1390) براي پيشگيري از عوامل خطر و بيماري‌ فشارخون بالا(ارتقاي سلامت جامعه) و كاهش بار بيماري بايد راهبردهاي مؤثر و قابل قبول بكارگرفته شوند تا بتوان در راستاي « تغيير رفتارهاي خطر ساز » و « اصلاح شيوه هاي زندگي » گام بر داشت. به‌دليل اين كه عوامل متعدد و ادغام يافته‌اي در ايجاد بيماري‌ قلبي عروقي مؤثر است، بايد اقداماتي كه براي كنترل آن ها بكارگرفته مي‌شود چند جانبه و متعدد باشد و بخش‌هاي مختلفي درگير اين مبارزه شوند و هر كدام اقدام متناسبي ارايه نمايند.

فشارخون بالا قاتلی بی سروصدا است که به ندرت درقربانیان خود نشانه یاعلائم بالینی ایجاد می كند و مردم هم باید از چرایی خطرناک بودن افزایش خون شان ونیزچگونگی خودکنترلی ان آگاهی یابندو بد انند که افزایش فشار خون ودیگر عوامل خطرسازی مانند دیابت ممکن است توامان روی دهند .برای نیل به چنین مهمی دولت ها می بایست  نظام بهداشت ودرمان شان رابه گونه ای سامان دهند که پوشش همگانی ویکسان خدمات برای عموم مردم فراهم گردد و در ضمن درمحل کار یازندگی در مورد کاهش مصرف نمک ، رژیم غذایی سالم که متعادل و متوازن باشد ونیز کاهش مصرف مفرط الکل وترغیب به ورزش وافزایش تحرک بدنی آموزش های جامع وهماهنگ دریافت کنند.ودرعین حال به داروها واقدامات درمانی باکیفیتی که گران بها نباشند درنظام مراقبت های اولیه بهداشتی ) سطح اول ارئه خدمات بهداشتی درمانی ( نیز دسترسی داشته باشند .اگاهی افزایی درموردیگر بیماری های غیرواگیرهم میتواند در تشخیص زودرس ومراقبت هرچه بیشتر ومنظم تر ودر نهایت مراقبت بهتر ان ها سودمند باشد.

فشارخون بالاکه پرفشاری خون هم نامیده شده است معضلی بزرگ برای بهداشت عمومی درتمام کشورها به شمارمی آید.

فشارخون بالا در فزونی بار بیماری های قلبی، سکته مغزی و معلولیت و مرگ و میرهای زودرس نقش دارد.

از آن جایی که فشارخون بالا درمراحل اوليه این بیماری ندرتا" ازخود نشانه بالینی برجای می گذارد بسیاری از مبتلایان از بیماری شان آگاه نیستند و چه بسا بیمارانی که پس از تشخیص فشارخون بالا از دسترسی به درمان مناسب محروم مانده باشند .ویا این که به هرعلت فشارخون شان برای مدت های مدید کنترل نبوده باشد.

تشخیص زودرس و درمان مناسب فشارخون بالا منافع اقتصادی وبهداشتی درمانی متعددی درپی خواهد داشت. درحالی که درمان عوارض فشارخون بالا ازجمله جرا حی شرائین کرونرقلبی ،بای پس عروق کرونر و یا دیالیز همچون چاهی پرناشدنی منابع مالی نظام بهداشت ودرمان دولت ها رامی بلعند.

تصحیح عوامل خطرسازی چون کم تحرکی، رژیم غذایی ناسالم و مصرف مفرط الکل می تواند از ابتلاء به فشارخون بالا پیشگیری کند.استعمال دخانیات براحتمال ابتلا به عوارض فشارخون بالا می افزاید .چنان چه هیچ اقدامی برای کاهش یاکنترل عوامل خطر فوق الذکر صورت نگیرد برشیوع فشارخون بالا و بیماری های قلبی عروقی افزوده می شود.

بیماری های قلبی وعروقی مسول سالانه بیش از 17 میلیون مورد مرگ در جهان هستندکه تقریبا معادل یک سوم کل موارد مرگ و میر همه کشورها می باشد.عوارض فشارخون بالا به تنهایی مسبب  9.4 میلیون مرگ از شمار تلفات بیماری های قلبی و عروقی بوده اند. 45% موارد مرگ دراثر بیماری های قلبی وعروقی و 51% مرگ دراثرسکته های مغزي به علت فشارخون بالا روی می دهند .

درسال 2008 حدود 40% جمعیت بالای 25 سال کره زمین مبتلا به فشارخون بالا بوده اند. شمار مبتلایان از600 میلیون  نفر در سال 1980 به یک بیلیون درسال 2008 افزایش پیداکرده است .بیشترین شیوع فشار خون بالا در افراد بزرگتر از 25 سال به افریقایی ها 46% وکمترین آن به امریکایی ها (35%)اختصاص داشته است . در مجموع می توان گفت که کمترین سهم به کشورهای صنعتی و پردرآمد تعلق داشته است .شیوع و بروز فشارخون بالا درکشورهای بادرآمد کم تا متوسط بیشتر از دیگر کشورها بوده است .البته این نکته هم قابل ذکر است که در این کشورها موارد تشخیص داده نشده هم بسیار بیشتر ازکشورهای صنعتی و پردر آمد بوده است.

تشخیص زودرس و درمان فشارخون بالا و دیگرعوامل خطر ونیز اجرای سیاست های بهداشتی درکشورهای صنعتی و پر درآمد موجب کنترل مرگ و مير در اثر فشارخون بالا شد ه است.

علل رفتاری متعددی درافزایش خطرابتلا به فشارخون بالانقش دارند ;كه به موارد زیر اشاره شده است:

مصرف مفرط الکل، مصرف غذاهای چرب و پرنمک ونیزعدم مصرف میوه و سبزیجات به مقدارکافی،  ورزش نکردن و عدم تحرک بدنی کافی، کنترل و مدیریت ناکافی خشم و استرس، مولفه های اجتماعی بهداشت و سلامت ازجمله میزان درآمد، سطح سواد و نوع مسکن می توانند تاثیرات سوئی برعوامل رفتاری خطرساز ابتلا به فشارخون بالا دا شته باشند.

در برخی بیماران مبتلا به فشار خون بالا پس از بررسی علل ثانوی مانند بیماری های کلیوی و متابولیک ویا مالفورماسیون های

) بدشکل گیری های خلقتی ( عروق هیچ علتی برای بیماری یافت نمی شود . به نظر می رسد عوامل وراثتی وژنتیکی در شکل

گیری این گونه از فشار خون های بالا نقش داشته باشند.

پیش از قطعی کردن تشخیص فشار خون بالا می بایست در چندین نوبت و به مدت چند روز فشار خون اندازه گیر ی شده باشد.که بهتراست 2 بار درروز یک نوبت صبح ودیگری دربعداز ظهراندازه گیری وثبت انجام شده باشد.

کنترل و پیشگیری فشارخون منوط به تعهد و همراهی دولتمردان وسیاست گزارن جوامع خواهدبود .همه و همه ازکارکنان بهداشت و درمان تا موسسات پژوهشی و نهادهای جوامع مدنی و بخش خصوصی تا خانواده ها و تک تک افراد در این مهم نقش دارند .تنها با همکاری تنگاتنگ و هماهمگ این عوامل بایکدیگراست که می توان فشارخون بالا و عوارض آن را کنترل کرد.

اتحاديه جهاني فشارخون بالا ، روز جهاني فشارخون بالا را از سال 2005 به منظور افزايش آگاهي در خصوص فشارخون بالا در سراسر دنيا مطرح كرده است و از آن به بعد اين روز به عنوان يك واقعه سالانه هر سال در روز 17 ماه مي ، توسط اتحاديه جهاني فشارخون بالا ، انجمن بين المللي فشارخون بالا و جوامع مربوطه در دنيا جشن گرفته مي شود.

طبقه‌بندي محدوده‌هاي فشارخون:

علايم فشارخون بالا: 

فشار خون بالا معمولاً تا مراحل انتهايي بدون علامت مي‌باشد. گاهي اوقات هنگامي‌كه فشار خون فرد به‌طور بحراني، بالا مي‌رود علايم زير ديده مي‌شود: -سردرد – خواب‌آلودگي – گيجي – كرختي و مور مور شدن دستها و پاها – خونريزي از بيني- تنگي نفس شديد

شش گام اوليه جهت درمان فشارخون بالا:

واحد غیرواگیر